Toksyczne i niebezpieczne rośliny

O tym, że rośliny wpływają pozytywnie na nasze zdrowie i samopoczucie nie trzeba już nikogo przekonywać, konieczna jest znajomość gatunków i ostrożność w kontakcie z roślinami. Nie małą grupę stanowią rośliny trujące. Są one niebezpieczne dla dzieci a my szczególną uwagę musimy zwrócić na nasze króliczki. Wśród substancji trujących występujących na drzewach i krzewach można wyróżnić kilka grup. Alkaloidy są najbardziej toksycznymi substancjami roślinnymi. Występują w takich roślinach jak cisy i złotokapy.

Cis pospolity – Taxus baccata to krzew iglasty dorastający do kilku, kilkunastu metrów o spłaszczonych igłach bez przewodów żywicznych. Obecnie częstszy w uprawie jest cis pośredni, z wieloma odmianami ogrodowymi. Igły cisów po roztarciu nie pachną. Cisy kwitną w kwietniu, a jesienią wytwarzają oliwkowoczarne nasiona, całkowicie okryte czerwoną osnówką. Osnówki są jadalne, lepkie i słodkie, ale we wszystkich częściach rośliny, z wyjątkiem osnówki, występuje alkaloid – taksyna. Najbardziej trujące są igły w zimie. Alkaloid taksyny jest nieszkodliwy dla przeżuwaczy na przykład saren i jeleni, które zjadają i niszczą młode rośliny.

Przepięknym, lecz bardzo trującym gatunkiem jest wysoki krzew, należący do rodziny motylkowatych, złotokapu zwyczajnego – Laburnum x watereri z przepiękną odmiana „Vossii” o kwiatostanach długości do 50 cm. Owocem są strąki często utrzymujące się do następnej wiosny. We wszystkich częściach rośliny występują alkaloidy – głównie cytyzyna. Najwięcej jest jej w nasionach, mniej w liściach i kwiatach. Objawy zatrucia u dzieci mogą wystąpić już po zjedzeniu dwóch nasion, a u królika, lepiej nie mówić. Podobne substancje czynne zawierają inne gatunki, jak żarnowiec miotlasty – Cytisus scoparius z wieloma swymi odmianami. Janowce, niskie krzewy, kolcolist zachodni krzew dorastający do 1,5 m wysokości. Innymi substancjami trującymi występującymi w roślinach są glikozydy. Glikozydy cyjanogenne rozkładając się wydzielają cyjanowodór (kwas pruski). Związki te występują powszechnie w roślinach z rodzaju Pronus: w nasionach moreli, brzoskwini, czereśni, śliwy, wiśni.

Związki te są obecne również w niedojrzałych, zielonych owocach bzu czarnego – Sambucus nigra. Natomiast suszone kwiaty oraz czarne owoce bzu czarnego są cennym surowcem farmaceutycznym. W starożytności pestki moreli i brzoskwiń wykorzystywane były do wykonywania wyroków śmierci. Saponiny są silnymi truciznami komórkowymi powodującymi hemolizę czerwonych ciałek krwi. Duże ilości saponin zawiera bluszcz pospolity – Hedera helix, wolno rosnące pnącze. Wawrzynek wilczełyko – Daphne mezereum, śmiertelna dawka dla dorosłego wynosi około 10 owoców. Niebezpieczna jest odmiana jałowca sabińskiego – Juniperus sabina. Roztarte gałązki jałowca wydzielaja ostry, nieprzyjemny zapach olejku eterycznego, w którym obecny jest trujący składnik – sabinol. musze wspomnieć o ligustrze pospolitym – Ligustrum vulgare, powszechnie wykorzystywanym na żywopłoty, o trujących czarnych, błyszczących owocach – pestkowcach przypominających jagody.

Trujące drzewa i krzewy:

bluszcz, budleja, bukszpan, cis, dereń, dziki bez hebd, jałowiec, jałowiec sawina, laurowiśnia wschodnia, ligustr, moszenki południowe, oleander, robina biała, słodlin japoński, suchodrzew, sumak octowiec, śnieguliczka, trzmielina, wawrzynek, wilcze łyko, wiciokrzew przewiercień, złotokap, żarnowiec miotlasty.

Dziko rosnące rośliny trujące które można spotkać w domu lub na działce:

amarylis, dziurawiec pospolity, bluszczyk kurdybanek, bieluń, blekot pospolity, bukszpan, barwinek, bez hebd, blekot pospolity, ciemiernik, ciemiężyca biała, cis, dziurawiec pospolity, glistnik, grążel, grzybień, jałowiec, jaskier, jemioła, kanianka, kąkol, koniczyna szwedzka, konwalia majowa, konwalijka dwulistna, kaczaniec, kosaciec żółty, lulek czarny, łopian, mydlnica, mak polny, naparstnica, narcyz, ostrzeń pospolity, ostromlecz, szczawik zajęczy,szczyr, sasanka, szalej jadowity, szczawiół plamisty (pietraszak), sasanka, szalej jadowity, śnieżyczka, psinka słodkogórz, pszonak, psianka czarna, pierwiosnek, powojnik, tojad, tuja, tulipan, wilczomleczowate, widlak, wyka, zawilec, ziemowit jesienny, żabieniec (babka wodna), żarnowiec miotlasty, żmijowiec zwyczajny, życica.

Rośliny trujące (toksyczne) również doniczkowe :

alocasia (alokazja), agawa, aloes, amarylis, anturium, azalia, asparagus (szparag), araceae (obrazkowate), barwinek, bieluń dziędzierzawa, bieławinka czerwona (sporysz), bluszcz, chryzantema, ciemiernik, cis, difenbachia, dziędzierzawa, dracena, figowiec, fiołek alpejki, filodendron, fikus, geranium, gwiazda betlejemska, hiacynt, hortensja, hoja (woskownica), irga, jałowiec wirginijski, jemioła,jaskier pstry, jaśmin, kalia, kliwia, konwalia majowa, krokus, kroton, koniczyna białoróżowa, lawenda, ligustr, mahonia, męczennica, mirt, mango, naparstnica, narcyz, niecierpek balsamiczny, oleander, ostrokrzew, paproć, pierwiosnek, ponętlin, papirus, przypołudnik, pokrzyk wilcza jagoda, rafidofora, rododendron, rycynus, różanecznik, sansewieria, świbka, storczyki, tojad, wilczomlecz, woskownica, zantedeskia, zawilec narcyzowy, żywotnik.

Bieluń dziędzierzawa (diabelskie ziele, dendera, cierniste jabłko) jest rośliną rosnącą w ogrodach, na polach, na śmietnikach – jako chwast. Wysokość rośliny może dochodzić do 1,5 m (zwykle jest niższa). Ma ciemnozielone, ząbkowane liście, a kwiaty, przeważnie białe, wyrastają w rozwidleniach łodygi. Owoce są podobne do owoców kasztanowca, podłużne z kolcami, natomiast nasiona pojawiające się jesienią są brunatno-czarne. Kwitnie od czerwca do października. We wszystkich częściach rośliny występują trujące alkaloidy tropinowe: atropina, hioscyjamina, skopolamina.Porażają one przywspółczulne zakończenia nerwowe. Objawami zatrucia są: szerokie źrenice oczu, porażenie akomodacji oka, zahamowanie ruchów robaczkowych przewodu pokarmowego, przyspieszenie czynności serca, zahamowanie wydzielania łez, śliny, potu, soku żołądkowego, rozszerzenie oskrzeli.

Pokrzyk wilcza jagoda (psia wiśnia, leśna tabaka) rośnie w zaroślach i lasach. Wysokość rośliny wynosi od 60 cm do 1 m. Ma duże ciemnozielone liście, zwisające brunatno-fioletowe kwiaty. Jej owoce to ciemne jagody (w zielonym kielichu) wielkości wiśni, które dojrzewają od lipca do listopada. Cała roślina jest trująca, a najbardziej jagody, zawierające alkaloidy tropinowe: hioscyjaminę, skopolaminę, atropinę. Dawką śmiertelną może być zjedzenie kilku jagód. Objawy jak w zatruciu bieluniem dziędzierzawą.

Lulek czarny (lulek jadowity, szalej czarny, brudnożółty fioletowo żyłkowany kwiat). Kwiat niesławnego ziela Lulka czarnego (Hyoscyamus niger), zwanego też potocznie Lulkiem jadowitym, Szalejem oraz Blekotem. rośnie przy drogach, na śmietnikach, ma owłosioną łodygę, liście grube, ciemnozielone z wrębami, kwiaty skupione na szczycie łodygi, brunatno-żółte, owoce w kształcie puszek z wieczkami, nasiona brązowe. Wysokość rośliny wynosi około 50 cm. Owocuje od sierpnia do listopada. Blekot osiąga wzrost od 20 do 60 centymetrów, jego łodyga na całej długości pokryta jest długimi włoskami, takimi samymi włoskami pokryte są pierzastowrębne liście. Kwiaty są głęboko osadzone w kątach liści, podobnie jak torebki nasienne które zawierają liczne szaroczarne drobne nasiona. Zapach wydzielany przez to zioło jest odurzający i nieprzyjemny. Szalej zawiera niezwykle silną truciznę która jest skoncentrowana w liściach oraz nasionach. Trucizna ta używana jest do preparacji „maści czarownic”. Zawiera alkaloidy tropinowe, głównie hioscyjaminę i skopolaminę. Zatrucia zdarzają się przede wszystkim po zjedzeniu nasion. Objawy jak przy zatruciu poprzednio opisywanymi roślinami.

Szczawiół plamisty (pietruszka psia, weszka, pietrasznik plamisty) rośnie na nieużytkach, śmietnikach, wokół rowów, w miejscach cienistych. Wysokość rośliny dochodzi do 1,5 m, łodyga jest zielona w brązowe plamy, dołem czerwono-brązowa, liście przypominają liście pietruszki, kwiaty są białe na baldaszkach, a owoce kuliste. W dni upalne i po rozdarciu roślina wydziela mysią woń. We wszystkich częściach rośliny znajdują się alkaloidy o przeważającej zawartości koniiny. Koniina działa początkowo pobudzająco, a następnie porażająco na wegetatywne zwoje obwodowe; poraża zakończenia nerwów ruchowych podobnie do kurary.

Zimowit jesienny (paluchy, bachory) rośnie na podmokłych łąkach, bulwa jest jajowata, otoczona suchymi liśćmi, zakwita jesienią (sierpień, wrzesień). Kwiat ma podobny do krokusa, a owoce to grube torebki podobne do palców, stąd ludowa nazwa – paluchy. Zatrucia zdarzają się jesienią, kiedy rośliny kwitną. We wszystkich częściach rośliny występują alkaloidy kolchicyny i związków pokrewnych. Kolchicyna jest jednym z najbardziej trujących związków roślinnych.

Szalej jadowity (cykuta, pietraszyca wodna) rośnie w miejscach podmokłych, na brzegach stawów, przy rowach. Ma bulwiaste kłącza podobne do tataraku z widocznymi na przekroju komorami powietrznymi. Liście są podobne do pietruszki lub selera, kwiaty białe, drobne, owoce jajowate żółto-zielone, dojrzewają w połowie sierpnia i września. Cała roślina zawiera trujący alkaloid – cykutoksynę. Objawy zatrucia występują szybko, niekiedy w kilkanaście minut po spożyciu. Są to: ślinotok, pieczenie w jamie ustnej, często wielokrotne drgawki. Śmierć może nastąpić wskutek porażenia ośrodka oddechowego.

Rośliny które są w ogrodach uznane za szkodliwe ;

Abrus precatorius
Actaea spicata – Czerniec gronowy
Allium sp. – Czosnek
Parthenocissus quinquefolia – Dzikie wino
Atropa belladonna – Pokrzyk Wilcza – Jagoda
Aconitum sp. – Tojad
Aesculus hippocastanum – Kasztanowiec Zwyczajny
Arisaema triphyllum – Obrazkowiec
Awokado
Kwiaty cebulkowe takie jak tulipan, hiacynt, irys
Buxus sp. – Bukszpan
Cestrum nocturnum
Clematis virginiana – Powójnik Wirginijski
Conium maculatum – Szczwół Plamisty
Convallaria majalis – Konwalia Majowa
Cyclamen sp. – Fiołek Alpejski, Cyklamen
Daphne mezereum – Wawrzynek Wilczełyko
Datura sp. – Bieluń
Delphinium – Ostróżka
Descurainia pinnata
Digitalis purpurea – Naparstnica Purpurowa
Dicentra cucullaria – Biskupie Serduszka
D. spectabilis – Ładniszka okazała, Dicentra
Ipomea purpurea
Hydrangea sp. – Hortensja
Kalmia latifolia – Kalmia Wielkolistna
Laburnum sp. – Złotokap
Lantana camara
Lathyrus sp. – Groszek 
Ligustrum vulgare – Ligustr Pospolity
Liliaceae – Liliowate
Lobelia sp. – Lobelia
Lupinus sp. – Łubin 
Solanum lycopersicum – Pomidor (tylko część pnąca jest szkodliwa)
Melia azedarach
Grzyby – Wszystkie gatunki mogą stanowić potencjalne zagrożenie
Narcissus sp. – Narcyz
Nerium oleander – Oleander
Papaver sp. – Mak
Parthenocissus quinquefolia – Winobluszcz Pięciolistkowy
Physalis sp. – Miechunka
Phytolacca americana – Szkarłatka Amerykańska
Primula – Pierwiosnek
Prunus sp. – Wiśniowate (wiele odmian, m.in. dzika wiśnia, morela, brzoskwinia, śliwa)
Ranunculus sp. – Jaskier
Rheum rhaponticium – Rabarba
Ricinus communis – Rącznik Pospolity
Robinia pseudoacaria – Robinia Akacjowa, Grochodrzew
Sambucus nigra. – Bez (jagoda bzu czarnego)
Sanguinaria canadensis
Solanaceae – Psiankowate (np. ziemniak ale również bieluń)
Taxus sp. – Cis – cała roślina
Triglochin maritimum – Świbka Morska
Rhus toxicodendron L. – Mumak Jadowity
Urtica sp. – Pokrzywa
Veratum viride – Ciemiężyca
Wisteria sp. – Słodlin, Glicyna, Wisteria
Ziarna Jabłek (nasiona)